Τύποι των ανθρώπινων προσωπικοτήτων

Η ιστορία της εξερεύνησης των τύπων της ανθρώπινης προσωπικότητας είναι πολύ παλιά! Ξεκινάει από την αρχαία Κίνα, όπου ήδη το 2200 π.Χ. χρησιμοποιούσαν κάποιου είδους προφορικών «τεστ» προσωπικότητας για προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων. Επίσης, στο «Έπος του Γκιλγκαμές» και στη Βίβλο υπάρχουν περιγραφές διαφορετικών τύπων προσωπικότητας. Μια πρώτη συστηματική προσέγγιση στους τύπους της ανθρώπινης προσωπικότητας, βρίσκεται στον αρχαίο Έλληνα γιατρό Ιπποκράτη (460-370 π.Χ.), και στον μαθητή του Γαληνό, Ρωμαίο με καταγωγή από την Πέργαμο.

Σύμφωνα μ’ αυτήν την προσέγγιση, έχουμε 4 τύπους προσωπικότητας, ήτοι: ο αιματώδης (εξωστρεφής –σταθερός), ο χολερικός (εξωστρεφής –ασταθής), ο φλεγματικός (εσωστρεφής –σταθερός) και ο μελαγχολικός (εσωστρεφής –ασταθής). Με το πέρασμα των χρόνων, αναπτύχθηκαν διάφορα μοντέλα για την αποτύπωση των ανθρωπίνων τύπων όπως αυτό του R. Cattell (1946) που περιλαμβάνει 16 παράγοντες προσωπικότητας, του Η. Eysenck (1990) με τρεις(3) παράγοντες και το πλέον σύγχρονο «μοντέλο των 5 μεγάλων παραγόντων» (Big Five model) των Costa & McCrae (1992).

---

Αυτό που πρέπει κανείς να θυμάται, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι οι άνθρωποι χωρίζονται καταρχήν σε εξωστρεφής και εσωστρεφής. Ο εξωστρεφής είναι κοινωνικός και αισθάνεται άνετα με καινούριες παρέες, ενώ ο εσωστρεφής είναι πιο διστακτικός, κλειστός και «μετρημένος». Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι (κατά τον Eysenck), ο εσωστρεφής βρίσκεται μονίμως σε υψηλότερη συναισθηματική διέγερση, ενώ ο εξωστρεφής το αντίθετο (είναι σε μια κατάσταση υπο-διέγερσης).

Αυτές οι διαφορές, πάντα κατά τον Eysenck, έχουν βιολογική ρίζα και σχετίζονται με διαφορετικές δομές στο νευρικό σύστημα του καθενός. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο εσωστρεφής επιδιώκει την ησυχία και την μοναξιά πολλές φορές (γιατί όπως είπαμε είναι πιο ευαίσθητος στα συναισθηματικά ερεθίσματα), ενώ ο εξωστρεφής αναζητά τη δράση, την περιπέτεια, το ρίσκο για να αυξήσει τα επίπεδα διέγερσής του (που τείνουν να είναι σε χαμηλά επίπεδα). Σε διαφορετική περίπτωση, ο εξωστρεφής, τείνει να βαριέται και να τα παρατάει. Από αυτή την άποψη, ο εξωστρεφής μπορεί να είναι λιγότερο αξιόπιστος με αποτέλεσμα ας πούμε, τείνει να δημιουργεί έντονες ερωτικές σχέσεις με λιγότερη συναισθηματική δέσμευση.

Από εργασιακής απόψεως, ο εξωστρεφής είναι πιο κατάλληλος στις πωλήσεις και στις δημόσιες σχέσεις, αλλά μπορεί να μην έχει πάντα σταθερή απόδοση, ακριβώς επειδή επιδιώκει το καινούριο και την ένταση, άρα οι «δεδομένες καταστάσεις» τον «ρίχνουν».

Μια δεύτερη σημαντική παράμετρος της ανθρώπινης προσωπικότητας είναι η συναισθηματική σταθερότητα. Ο σταθερός τύπος τείνει να βιώνει θετικά συναισθήματα πιο συχνά (ηρεμία, χαρά, αισιοδοξία, αυτοπεποίθηση), ενώ ο ασταθής –νευρωτικός τύπος τείνει να βιώνει αρνητικά συναισθήματα (άγχος, στεναχώρια, θυμό, ενοχή, απογοήτευση) και επίσης είναι πιο ευμετάβλητος και κυκλοθυμικός σ’ ό,τι αφορά στη διάθεσή του.

Τέλος, η συνεργασιμότητα και το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο είναι μια τρίτη παράμετρος που κανείς πρέπει να υπολογίζει. Κάποιοι άνθρωποι είναι υπερβολικά εγωιστές, ενδιαφέρονται μόνο για τις δικές τους ανάγκες, καταπατούν τα δικαιώματα των άλλων και τους αρέσει οι άλλοι να τους φοβούνται. Συνεχώς κατηγορούν τους άλλους, βρίσκουν ελαττώματα σε όλους, κουτσομπολεύουν, κρατούν κακία και είναι εκδικητικοί. Στον αντίθετο πόλο, ο καλός χαρακτήρας, είναι δεκτικός στις διαφορετικότητες των ανθρώπων, έχει μια καλή κουβέντα για τον καθένα, τρέφει συναισθήματα για τους ανθρώπους και του αρέσει να συμπαραστέκεται και να συμπονά τους συνανθρώπους του.

Φυσικά, υπάρχουν και αρκετοί άλλοι παράμετροι που στοιχειοθετούν την δομή της ανθρώπινης προσωπικότητας όπως η οργανωτικότητα, η φαντασία / δημιουργικότητα κλπ.

Σημασία έχει να είμαστε προσεκτικοί με τους ανθρώπους που γνωρίζουμε και να έχουμε το νου μας στα «σημάδια» που μας δίνουν σχετικά με τον τύπο της προσωπικότητάς τους. Για παράδειγμα, αν εμείς είμαστε εσωστρεφείς, πιθανόν να μην ταιριάζουμε σε μία σχέση με έναν πολύ εξωστρεφή σύντροφο. Ο/η εξωστρεφής θα θέλει έντονες καταστάσεις, για να νιώθει καλά, ταξίδια, περιπέτεια, δράση, αλλαγές, δυνατή μουσική, θορυβώδη περιβάλλοντα, ενώ ο/η εσωστρεφής θα επιδιώκει την ησυχία, την ξεκούραση, την περισυλλογή, το διάβασμα, τις μικρές παρέες αντί των κοσμικών συγκεντρώσεων. Αυτό μακροχρόνια μπορεί να κουράσει τους ανθρώπους που είναι μαζί, εκτός βέβαια αν βρουν έναν κοινά αποδεκτό συμβιβασμό στη διαχείριση της καθημερινότητας και του ελεύθερου χρόνου τους.

Επίσης, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και με τον εαυτό μας! Να καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας, τη δική  μας προσωπικότητα και τις δικές μας ανάγκες. Να ξέρουμε πως λειτουργούμε εμείς και τι περιμένουμε από τους άλλους. Και θα μου πείτε, σε τι χρησιμεύει αυτό, μήπως αλλάζει η προσωπικότητα του ανθρώπου; Η απάντηση δεν είναι εύκολη.

Σε γενικές γραμμές η προσωπικότητα του ανθρώπου παραμένει σταθερή, αλλά οι τελικές συμπεριφορές του (ο τρόπος που λειτουργεί στις καταστάσεις) αλλάζουν ως αποτέλεσμα των μαθήσεων, των κινήτρων και των συνθηκών του περιβάλλοντος. Φανταστείτε ας πούμε, 3 διαφορετικούς ανθρώπους που γνωρίζετε ή γνωρίσατε στη ζωή σας (φίλους, συντρόφους, συνεργάτες στη δουλειά), λειτουργήσατε με όλους το ίδιο; Κάθε άνθρωπος σας ανέδειξε ίσως μια διαφορετική πλευρά του εαυτού σας και σας ώθησε να αντιδράτε διαφορετικά ανάλογα με τα κίνητρα που είχατε (τι περιμένατε από αυτόν), πως τον βλέπατε και πως σας έβλεπε αυτός/ή.

Επίσης, σε διαφορετικές καταστάσεις της ζωής λειτουργήσατε διαφορετικά (ας πούμε, ακόμη και ένας διστακτικός ή άτολμος άνθρωπος, μπορεί να λειτουργήσει με θάρρος και τόλμη όταν προστατεύει ή επιδιώκει κάτι σημαντικό στη ζωή του).

Συμπερασματικά, κατά τη γνώμη μου, η καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας και των άλλων, μας οδηγεί σε πιο συνειδητοποιημένες και σωστές επιλογές που μας γλιτώνουν από λάθη και απογοητεύσεις. Ακόμη, όσο περισσότερο γνωρίζουμε τον εαυτό μας και ξεκαθαρίζουμε τα «θέλω» μας, τόσο λιγότερες συγκρούσεις έχουμε με τους ανθρώπους γύρω μας και τόσο περισσότερη εσωτερική αρμονία βιώνουμε.